Υπαρξιακά ερωτήματα
Ο άνθρωπος σε όλη την πορεία της ζωής του βιώνει έντονα συναισθήματα και εσωτερικές συγκρούσεις που οφείλονται σε ερωτήματα που αφορούν στην ύπαρξή του.
Ο Yalom περιέγραψε τέσσερα θεμελιώδη υπαρξιακά θέματα τα οποία προκαλούν ασυνείδητα ανησυχία στον άνθρωπο μη μπορώντας να τα εντοπίσει.
Αυτά είναι:
- Η έλλειψη νοήματος στη ζωή
- Η ελευθερία (με την ευθύνη που τη συνοδεύει)
- Η απομόνωση
- Το αναπόφευκτο του θανάτου
Η συνειδητοποίηση αυτών των θεμάτων με τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει άγχος και να ενεργοποιήσει τους μηχανισμούς άμυνας. Αφενός αυτοί δημιουργούν ένα αίσθημα ασφάλειας, αφετέρου αυτό είναι επίπλαστο και εμποδίζουν τον άνθρωπο να δει την πραγματικότητα.
Ο υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής (έχοντας ως βάση τις αρχές της ψυχαναλυτικής προσέγγισης) βοηθά τον κάθε θεραπευόμενο να απαντήσει σε διάφορα ερωτήματα που ταλαιπωρούν το μυαλό του όπως:
- Ποια είναι η σχέση μου με τον εαυτό μου και τους ανθρώπους γύρω μου;
- Ποιες είναι οι ευθύνες μου για τις σχέσεις αυτές;
- Τι εκτιμώ στη ζωή;
- Ποια είναι η φύση του άγχους που βιώνω;
- Ποιες είναι οι πεποιθήσεις (παράλογες ή ρεαλιστικές) που προηγούνται των πράξεών μου;
- Ποια είναι η κοσμοθεωρία μου;
- Τι σημαίνει για εμένα η ζωή;
- Ποιες είναι οι αληθινές δυνατότητές μου;
- Ποιος θα ήταν ο τρόπος ζωής που πραγματικά θα επέλεγα;
- Γιατί φοβάμαι τους αποχωρισμούς;
Ο Yalom τόνισε ότι το σημαντικότερο βήμα στη ζωή του ανθρώπου είναι η εύρεση νοήματος. Το να ζει κάποιος χωρίς νόημα, ιδανικά, αξίες και στόχους μπορεί πραγματικά να είναι πολύ επώδυνο και να βιώνεται συνεχώς η ματαιότητα της ύπαρξης.
Από την άλλη πλευρά, η έννοια της ελευθερίας και η προ
σωπική ευθύνη που τη συνοδεύει στη δημιουργία της προσωπικής ιστορίας κάθε ανθρώπου μπορεί να προκαλέσει φόβο στον άνθρωπο ότι είναι ο μόνος υπεύθυνος για την πορεία της ζωής του. Το βάρος της προσωπικής ευθύνης των επιλογών, οδηγεί τον άνθρωπο σε χιλιάδες δικαιολογίες και εξωτερικούς παράγοντες για τα αποτελέσματα της ζωής του.
Παράλληλα, σημαντική πηγή άγχους αποτελεί και η υπαρξιακή μας απομόνωση, η συνειδητοποίηση δηλαδή αυτού που συχνά λέμε στη ζωή «και μαζί και μόνοι». Ο άνθρωπος καλείται να συνειδητοποιήσει ότι παρά το γεγονός ότι εντάσσεται σε ένα κοινωνικό περιβάλλον, εντούτοις διαχωρίζεται σωματικά και ψυχικά ως οντότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί όταν είμαστε ερωτευμένοι και θέλουμε να είμαστε «σαν ένα» με το/τη σύντροφό μας ή όταν αρνούμαστε να απογαλακτιστούμε από τη μητέρα που παρέχει ασφάλεια. Κατορθώνουμε να βρούμε τον εαυτό μας μόνο όταν διαφοροποιηθούμε ως οντότητα και συνειδητοποιήσουμε ότι η ζωή εξελίσσεται μέσα από αποχωρισμούς.
Το τελευταίο υπαρξιακό θέμα, ο θάνατος και το άγχος που πηγάζει από αυτόν, αποτελεί το τελευταίο και ενδεχομένως δυσκολότερο ζήτημα ύπαρξης. Η επίγνωση του θανάτου και ο τρόπος που θα το διαχειριστούμε εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (ιδιοσυγκρασιακούς/περιβαλλοντικούς). Κάποιοι βρίσκουν καταφύγιο στη θρησκεία, κάποιοι άλλοι προσπαθούν να ζουν έντονα της ζωή τους. Το να αντέξει κάποιος το αναπόφευκτο και αμετάβλητο του θανάτου αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για να αλλάξει τον τρόπο που ζει και ευχαριστιέται την καθημερινότητά του.